Józef Wybicki

Józef Rufin Wybicki herbu Rogala urodził się 29 września 1747 roku w Będominie, w rodzinie średniozamożnej szlachty kaszubskiej. Ojciec Józefa, Piotr Wybicki, właściciel Będomina, Będominka oraz części Lubania i Mściszewic był sądowym ziemskim mirachowskim. Matka Konstancja z Lniskich, córka sędziego ziemskiego mirachowskiego Jana Lniskiego herbu Ostoja. Józef miał liczne rodzeństwo, jego starszy brat został księdzem, cztery z siedmiu sióstr wstąpiły do zakonu. Pierwsze nauki pobierał u swojego stryja Franciszka, który był proboszczem w pobliskich Skarszewach.

W wieku 8 lat rozpoczął naukę w Kolegium Jezuickim w Starych Szkotach pod Gdańskiem. W wieku 20 lat zostaje posłem ziemi pomorskiej. W 1768 roku wygłosił  protest przeciwko wtrącaniu się Rosji w wewnętrzne sprawy Polski, następnie związał się z Konfederacją Barską i jako emisariusz konfederacji przebywał na dworze wiedeńskim i berlińskim. W 1771 roku wyjechał do Holandii, gdzie na Uniwersytecie w Leydzie studiował prawo i ekonomię. Powrócił do kraju po I rozbiorze Polski, kiedy to Będomin znalazł się pod zaborem pruskim. W wieku 26 lat ożenił się z Kunegundą Drwęską, małżeństwo trwało 2,5 roku, jego żona zmarła spodziewając się dziecka. Po jej śmierci Wybicki wydzierżawił Będomin i osiadł w Poznaniu, gdzie zajmował się pracą pisarską. W 1781 roku ze swoją drugą żoną Esterą Wierusz-Kowalską kupił majątek Manieczki, dwa lata później sprzedał Będomin.

Brał udział w Powstaniu Kościuszkowskim, po jego upadku wyjechał do Paryża, gdzie starał się o utworzenie wojska polskiego u boku Francji. W lipcu 1797 roku w Reggio Emilia we Włoszech napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, która od 1926 roku jest polskim hymnem narodowym. W okresie Księstwa Warszawskiego Józef Wybicki był senatorem-wojewodą, w czasie Królestwa Kongresowego pełnił funkcję prezesa Sądu Najwyższego. Zmarł w Manieczkach 10 marca 1822 roku. Pochowany został w Brodnicy, a w sto lat później przeniesiono jego prochy na Skałkę do Poznania.

Józef Wybicki znany przede wszystkim jako autor “Mazurka Dąbrowskiego” był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Oświecenia - wybitny humanista, prawnik, pedagog, geograf, poseł, senator, szambelan królewski, działacz społeczny i polityczny, poeta, pisarz dramatyczny, a nawet autor oper. 

W swoich pamiętnikach Wybicki opisywał nie tylko swoje życie prywatne ale również sytuację polityczną Europy, pisał je z myślą o swoich synach, przekazywał w nich to co uważał za najważniejsze, wyłania się z nich obraz człowieka, który całe swoje życie kierował się dewizą: Aby z korzyścią dla ojczyzny. Wspomnienia zaczął pisać na początku XIX wieku podczas pobytu we Wrocławiu i Dreźnie, gdzie zajmował się edukacją swoich synów. Pierwsza część autobiografii obejmowała okres życia autora do 1780 roku. W kolejnej opisał Insurekcję Kościuszkowską i początki emigracji. W trzeciej części przedstawił edukację synów i działalność w epoce napoleońskiej. W pamiętnikach brak niestety informacji na temat działalności w Legionach Polskich we Włoszech i powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech.

Przez większość swojego życia Józef Wybicki zajmował się publicystyką, poruszał tematy polityczne, społeczne i moralne. Dla bratanka króla Stanisława Poniatowskiego ułożył projekt oczynszowania chłopów w jego dobrach. Opublikował Myśli polityczne o wolności cywilnej wymierzone przeciw fałszywemu pojęciu wolności w szlacheckiej Rzeczypospolitej. Brał udział w pracach Komisji Edukacji Narodowej oraz współpracował z Andrzejem Zamoyskim przy opracowywaniu nowego kodeksu praw, co zaowocowało wydaniem Listów patriotycznych do eks kanclerza Andrzeja Zamoyskiego prawa układającego pisane, będące traktatem o stanie państwa. Jego poglądy dotyczące chłopów i mieszczan były tak postępowe, że zablokowały jego wybory do sejmu.

Wybicki był twórcą wszechstronnym. W jego dorobku znajdują się wiersze, libretta do oper oraz sztuki sceniczne. Zajmował się również reżyserią, pisał scenariusze oraz występował jako aktor. Największy sukces odniosła jego komedia obyczajowa o charakterze moralizatorsko-dydaktycznym Kulig, która jest wystawiana również współcześnie. Z 1791 r. pochodzą tragedia Zygmunt August oraz komedia polityczna o przewrotnym tytule  Szlachcic mieszczaninem.